Waarom later eigenlijk NU is.

 “Later als ik groot ben…” zeggen we als kind. Alleen wat als je al groot bént – en je dromen nog steeds uitstelt? Cabaretière en schrijfster Nilgün Yerli speelt met dat idee in haar nieuwe cabaretvoorstelling Later als ik dood ben. Een titel die misschien zwaar klinkt, maar waarin het vooral draait om het leven, om lachen én vooral, om niet te wachten tot later. In dit interview vertelt Nilgün Yerli meer over voorstelling.

Je voorstelling heet Later als ik dood ben. Hoe ben je op die titel gekomen en wat betekent die voor jou persoonlijk?

We hebben allemaal een drang om groot te worden. Dat zien we als ontwikkeling; baby’s worden peuters, kleuters worden kinderen en kinderen willen vaak niks liever dan volwassen zijn. Sneller dan je denkt komt het moment dat je groot bent, maar zelfs dan houdt het dromen over groot worden niet op. Wij volwassenen verschuiven vaak onze dromen naar later. Soms is het te laat – terwijl ik achter mijn dromen aan het rennen was, leerde ik dat later NU is.

Welke thema’s staan centraal in de voorstelling, en waarom zijn die juist nu belangrijk om te delen met het publiek?

In een tijd waar verbintenis, vertrouwen en liefde voor elkaar aan het verloederen is, vind ik dat je een spiegel moet voorhouden. Toenadering zoeken in verschillen maakt ons juist zo interessant.

Ongeloof, geloof, dromen en eten zijn hoofdonderwerpen in mijn voorstelling. Deze komen samen met een lach en genegenheid. Uiteindelijk is cabaret de spiegel van de tijd.

Je staat al jaren op het toneel. Hoe verschilt deze voorstelling van je eerdere werk?

Helaas zijn de onderwerpen in vooroordelen, geloof en machtsmisbruik nog altijd de hoofdtoon. Ik zeg helaas omdat ik in het begin van mijn carrière de illusie had dat ik met mijn voorstellingen bepaalde vooroordelen kon wegnemen. Helaas heeft Einstein gelijk dat een atoomsplitsen makkelijker is dan vooroordelen weg te nemen in een maatschappij.

Aan de andere kant hebben we de filosoof Zawatski die zei: “een vooroordeel is een welverdiende reputatie”. Ik wankel tussen de theorieën van de twee heren en dat levert nog altijd hilarische meningen en feiten.

Je werk staat vaak bekend om de mix van humor en ernst. Hoe vind je de balans tussen luchtigheid en diepgang in dit programma?

Het enige wat humaniteit in onze wereld nog kan redden is kunst. Daar geloof ik heilig in. Kunst, in alle vorm, zorgt dat men even contact kan maken met z’n gedachten en gevoel.

Deze voorstelling heeft meer ernst dan ooit omdat de maatschappij waarin we leven harder is dan ooit. We mogen minder zeggen, maar het ongenoegen wordt meer. Om die balans weer te vinden moeten wij als artiesten juist ernstige zaken benadrukken – weliswaar met veel humor. Uiteindelijk gaan mensen een avondje uit voor ontspanning en niet nog meer inspanning aan kommer en kwel van het dagelijkse dagblad en journaal.

In hoeverre is Later als ik dood ben autobiografisch, en waar trek je de grens tussen je eigen leven en theater?

Al mijn voorstellingen zijn autobiografisch. Ik geloof er in dat wanneer ik mijzelf bloot geef op het podium en wanneer het publiek zichzelf daarin herkent dat er dan een synergie ontstaat in ontvankelijkheid. Alles wat echt of nep is, dat voelt het publiek in die puurheid.

Wat hoop je dat mensen meenemen of voelen als ze de zaal verlaten?

Om je dromen niet uit te stellen, om te herinneren hoe kwetsbaar we allen zijn en hoe eindig en nietig het leven kan zijn – of is. Uiteindelijk hoop ik dat mensen zelfs het absurde bespreekbaar kunnen maken, in plaats van krampachtig onderwerpen vermijden. Dus, weg met de “olifanten” in de kamer!

Het thema van sterfelijkheid kan zwaar zijn. Hoe zorg je ervoor dat de voorstelling toch toegankelijk en verbindend blijft?

Terugkijkend was het misschien toch niet een goede titel voor een cabaretvoorstelling. Ik dacht een woordspeling te maken: later als ik groot ben, later als ik dood ben.

Maar het werd geassocieerd met de dood. Dat kan zwaar klinken, vooral wanneer men een avondje “dood” verwacht. Wat ik ook zeker aanstip, maar het gaat vooral over het leven en het uitstellen van dromen. En daar komt bij dat er veel te lachen valt over de dood: dood gaan is zoals dom zijn, je hebt het zelf niet in de gaten maar anderen hebben er last van.

Als je terugkijkt op je carrière: zijn er momenten waarvan je nu denkt “dat zou ik anders hebben gedaan”?

Jazeker. Ik had nooit moeten stoppen en 10 jaar moeten vertrekken. Alhoewel 10 jaar lang moederen grootste cadeau en luxe voor mij was en ik heel dankbaar ben dat ik dat kon doen, heb ik daarmee wel aan mijn carrière een breuk gedaan.

Terugkomen na 10 jaar weggeweest en tijdens Corona in 2021 was geen pretje. Het valt mij heel zwaar wanneer theaters mij nu niet boeken omdat ze denken dat ik de zalen niet meer vol krijg. Het gaat dus niet meer om de kwaliteit maar om kwantiteit. Dat doet me veel pijn – niet alleen financieel, maar ook emotioneel. Zeker omdat ik juist pretendeer dat het gaat om affectie en niet effectie.

Toch houd ik hoop. Laatst verfde ik de kamer van mijn zoon. In een emmer vol witte verf deed ik een stipje zwarte verf, de hele emmer werd grijs. Toen besefte ik: ik ben maar een stipje in de wereld én toch kan ik iets doen!

Welke dromen heb je zelf nog voor de toekomst – zowel op als naast het toneel?

Ik hoop nog vele cabaretvoorstellingen te maken in het theater. Vol of halvolle zalen, al zit er maar één persoon in de zaal. Daar speel ik voor.

Verder komen er twee boeken uit, in 2026 en 2027. Ze zullen Vergeet mij niet te eten en Hoe kom ik thuis? heten. Als laatste heb ik een pilot voor een Tv-programma gemaakt. Ik ben nog op zoek naar een omroep, maar ik hoop deze ooit op de buis te krijgen.

Bezoek de voorstelling!

In Later als ik dood ben nodigt Nilgün Yerli haar publiek uit om niet te wachten met leven, dromen of het aangaan van moeilijke gesprekken. Kwetsbaarheid, humor en herkenbaarheid smelten samen tot een voorstelling die confronteert én verbindt. Want, zoals Nilgün zelf zegt: weg met de olifanten in de kamer — het is tijd om te leven, nú.

Wil je de voorstelling bezoeken na het lezen van dit interview met Nilgün Yerli? Bekijk dan de speellijst van Later als ik dood ben om te zien wanneer zij bij jou in de buurt speelt.

Ben je een programmeur van een theater en heb je na het lezen van dit artikel vragen over deze voorstelling? Neem dan contact met ons op via ons contactformulier.

Interview opgesteld door: Anouk Pluijm

Foto: Govert de Roos